Op de rand van de vrijheid…
Ontmoeting aan het Bodenmeer
Aan de boorden van de Bodensee, ook het Meer van Konstanz genoemd, ligt op het grondgebied van deze aloude Duitse grensstad , een prachtig en enorm groot vakantiegebied, waar men naar hartelust kan zwemmen (overdekt of in het reusachtige meer), voetballen, volleyballen, tennis, tafeltennis, zonnebaden en op acht-meter-grote schaakborden met prachtige reusachtige houten stukken kan schaken van de vroege ochtend tot bij de late zonsondergang het licht van de zon vuurroodgloeiend wordt. Het was decaden lang ons bijna jaarlijks vakantieoord, het eerste jaar in een pensionnetje, de vele volgende jaren bij een zuster, die zo lief was geweest met een Duitse schoonbroer te huwen. En daar hebben wij – ik ben er nog altijd van overtuigd! – Victor Kortsjnoj ontmoet…
In die tijd – zeg maar vooraan in de zeventiger jaren van vorige eeuw – was de Rus Victor Kortsjnoj “overgestoken” naar het kapitalistische Zwitserland en speelde hij daar om den brode, iets eerder ook in Nederland. Maar in de beginjaren durfde hij het niet aan de Duitse grens over te steken. Enkel als het weer goed en warm was en het op zijn pensionkamer smoorheet werd, waagde hij de oversteek naar de grensstad Konstanz (waar men hem toch niet kende) om in de Bodensee een verfrissende duik te nemen.
Op een zalige vrijdagochtend zat ons ganse gezin, vader, moeder en drie jongens, al vroeg aan de boorden van het meer en hadden we een wij een heerlijk plekje veroverd aan de rand van de grote schaakborden voor een partij stukken heffen en chaakspelen. We waren nog alleen en we zouden er eens een lap op geven, zie! En toen kwam een wat oudere man naar mij en vroeg of ik zin had in een partijtje schaak. Dat was Victor Kortsjnoj. Tenminste, ik moest even denken en herkende hem. Meteen wist ik (en ben daar nog altijd zeker van) dat het Victor was. Een stuk ouder dan ikzelf, grote strohoed en dikke zonnebril op, short met lichtbruin gebakken benen er onder en na elke zet een stukje teruggetrokken in de schaduw. Hij was uit Rusland “vertrokken” en terugkeren naar Moskou was niet voorzien. Ondermeer daarom wilde hij beslist niet herkend worden en had daar kort na zijn grensoverschrijdende vlucht ook alle redenen voor! Wie in die tijd voor het Sovjetregime aan de haal ging, smeekte beslist niet om vreugdekreten of diepe erkentelijkheid!
Victor Kortsjnoj (1931 – 2016)
We speelden een paar partijtjes, het eerste mocht ik met wit, en het ging erg snel. Weggeveegd natuurlijk, totaal weggespeeld. Het was meer een match gewichtheffen, want die enorme stukken wegen door, maar na twee partijtjes vond Victor – tenminste àls het Victor was, maar daar was ik na die enkele zetten zeker van! – het welletjes. Toen ik mijn fotoapparaat nam en vroeg om een beeld te maken, schrok hij even op en wuifde heel snel, maar duidelijk negatief, met beide handen. Je moet dus al een goede reden hebben om in vakantie een foto te weigeren.. Aandringen was geen optie. Hij kroop als het ware onder zijn strohoed en dankte me toen echt vriendelijk met een fikse handdruk. Eigenlijk had hij liever, stelde hij in eenvoudig Duits “Bitte, Sjsjsj! Nichts sagen!” onbekend gebleven. Liever met niemand er over spreken, dus… Toen verdween hij via het voet- en wandelpad langs het meer, richting stad, brug over de Rijn en waarschijnlijk vandaar naar het Zwitserse treinstation. “Nichts sagen” was nog het best, en misschien voor de eerste keer in zijn leven durfde hij zich niet bloot geven. Maar na zo’n veertig jaar zwijgen kan het wellicht geen kwaad meer…
Natuurlijk heb ik niet het kleinste bewijs dat het Victor Kortsjnoj was, maar niemand krijgt me dat uit het hoofd gebannen. Zoals de ene druppel water op de andere lijkt! Hij versloeg me in Konstanz twee keer, zo snel, zo resoluut en het leek allemaal zo gemakkelijk. Verbetering: het “leek” niet gemakkelijk, het wàs gemakkelijk! Weliswaar kwam ik schaakkundig in die dagen een beetje beter voor de dag dan nu, maar aan die “kunde” heeft een enorme stapel problemen en composities allerhande toch een vernietigend stuk knabbelwerk gedaan. Men vergeet niet alles, maar het kleinste stukje is een stukje te veel.
Victor Kortsjnoj speelde later nog altijd en onverdroten schaak. In Zwitserland, in Duitsland, zelfs in Nederland! In Zwitserland was hij ereburger en hij liet geen gelegenheid voorbijgaan om zijn sport (want dat is het toch!) te propageren. Hij zou nu 86 jaar oud zijn (°1931), maar liet geen gelegenheid voorbijgaan om zijn kunde te tonen. Of zoals hij het zelf stelde: “Ik moet wel schaken, het is alles wat ik kan!”.
Ivan